Làng 'bốn không' bên lòng hồ thủy điện lớn thứ hai ở Quảng Nam

Vượt đường núi 28 km từ trung tâm huyện Tây Giang (tỉnh Quảng Nam) mới đến được xã Dang, tại đây, khách phải để xe máy ở bìa rừng rồi cuốc bộ thêm 3 km men theo đường mòn mới đến được làng Z'lao.

Làng Z’lao nằm khuất giữa núi rừng, hướng ra lòng hồ thủy điện A Vương. Ảnh: Đắc Thành.

Ông Bríu Le (63 tuổi, người dẫn đường) cho hay tháng 11 đang là mùa mưa, nhưng năm nay thời tiết hà khắc nên trên địa bàn chưa có trận mưa lớn nào. Vì lòng hồ thủy điện cạn nước nên muốn vào Z'lao phải đi bộ thay cho chèo thuyền.

"Cuộc sống của người dân Z’lao vốn nhờ vào tự nhiên, hàng ngày bà con ra sông A Vương đánh bắt cá, lúa trồng bên khe suối... Tuy nhiên, năm 2003 thủy điện A Vương xây dựng và sau ba năm tích nước đã nhấn chìm đường sá, Z’lao thành ngôi làng riêng biệt hoàn toàn giữa núi rừng", ông Bríu Le nói.

Từ ngày thuỷ điện hoạt động, mùa nước cạn thì người dân đi lại bằng đường bộ vào làng, mùa nước dâng lên phải đi bằng thuyền độc mộc làm từ thân cây. Trong làng Z’lao, nhà nào cũng có một chiếc thuyền.

Sau 30 phút vượt chặng đường đồi dốc, ngôi làng người dân tộc Cơ Tu nằm cheo leo bên lòng hồ thủy điện A Vương hiện ra trước mắt. Làng hướng ra hồ, phía sau rừng bao quanh che phủ với khung cảnh bình yên, không hề có tiếng động cơ xe máy, ôtô; tivi, loa đài... như các ngôi làng khác.

Trưởng thôn ông Bhling Ngói cho biết, từ ngày thủy điện tích nước thì người dân Z'lao mất nhiều hơn được, ngôi làng này trở thành địa bàn "bốn không": Không đường; không mặt bằng để mở mang sinh sản nông nghiệp; không trường và không điện.

"Toàn thôn có 45 hộ dân gần 200 nhân khẩu sống trên một quả đồi, dưới chân núi chật hẹp, nhà cửa san sát. ruộng rẫy nằm cách xa khu dân cư nên việc đi lại gặp nhiều khó khăn", vị trưởng thôn tâm tình.

Nhà cửa trong làng mọc san sát. Ảnh: Đắc Thành.

"Nhiều khi chèo thuyền chở hàng hóa vào làng không may gặp lúc thời tiết xấu, gió lớn khiến thuyền lật, rất may phần đông người dân ở đây biết bơi nên thoát chết. Hôm nào gió mạnh quá, mặt hồ nổi sóng thì không ai dám chèo thuyền, bà con đi chở hàng đành ngủ ở lều dựng trên nương rẫy.", ông Bhling Ngói kể.

Thu nhập chính của dân làng là trồng rẫy, vỡ hoang các sản vật rừng như mật ong, măng... và đặc sản là rượu nếp. Sản phẩm truyền thống làm ra nhiều nhưng làng bị cô lập nên doanh gia không tới mua. Gia đình nào đem ra chợ bán thì không đủ bù tiền chuyển vận, tiền xăng nên mọi người không tha thiết sản xuất, chỉ làm đủ đem bán để mua mì chính, nước mắm...

Trẻ em làng Z’lao lớn lên, muốn đi học lớp một thì phải rời làng, theo học bán trú tại các trường trên địa bàn huyện Tây Giang. Thậm chí, làng Z'lao chưa có mặt bằng để xây điểm trường mẫu giáo nên cấp học măng non không tồn tại, các em thường được bác mẹ cho ở nhà.

Theo ông Bhling Ngói, điều khó khăn nhất với người dân là khi trong làng có người đau ốm, phụ nữ chuyển dạ. Lúc đó, thôn phải huy động thanh niên khỏe mạnh đưa người bệnh lên võng khiêng ra đường, sau đó dùng xe máy chở đến trạm y tế.

"Cấp cứu một người trong thôn cũng phải huy động hàng chục người khỏe mạnh khiêng đi. Họ chuẩn bị một chiếc võng và dùng cây gỗ dài khoảng 3 m buộc làm cáng. Đường đi nhỏ hẹp và đầy ổ voi, ổ gà, gặp trời nắng thì đỡ, chứ trời mưa khó khăn đủ thứ", ông nói và cho hay do đường đến trạm y tế quá xa nên có trường hợp sản phụ sinh con dọc đường, đẻ xong rồi mới tiếp tục được khiêng đến cơ sở y tế.

Thanh niên trong làng thay nhau gánh một sản phụ đi sinh. Ảnh: Đắc Thành.

Ông Bríu Cành, Bí thư thôn Z’lao thông báo thêm, sống bên lòng hồ thủy điện lớn thứ hai tỉnh Quảng Nam nhưng "éo le là người dân rơi vào cảnh đói điện".

"Bà con trước đây hi sinh ruộng đất, cây cối để xây dựng nhà máy nhưng nay không có điện để dùng", ông nói.

Sau nhiều lần kiến nghị, vừa qua, huyện Tây Giang cung cấp cho làng Z’lao 10 chiếc thủy luân để người dân phát điện nhưng "mùa nước cạn máy ngừng hoạt động, còn mùa mưa đến gây ra lũ quét nên không dùng được".

Theo ông Nguyễn Thanh Tâm - Chủ tịch UBND xã Dang, chính quyền địa phương đã nắm được các khó khăn của dịch vụ mai táng người dân Z’lao và đang tương trợ san lấp mặt bằng, mở đường cấp phối vào ngôi làng này. "Công việc hiện chưa hoàn thành, nhưng thời gian tới khi có đường liên lạc thuận lợi hơn thì cuộc sống của bà con sẽ được cải thiện", ông nói.